زمان تقریبی مطالعه: 14 دقیقه
 

عوامل انتقام (قرآن)





عوامل انتقام با توجه به آیات قرآن عبارتند از:


۱ - اعراض از آیات خدا



روى‌گردانى از آیات خدا سبب انتقام الهى:
«وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنتَقِمُونَ؛چه کسی ستمکارتر است از آنکس که آیات پروردگارش به او تذکر داده شده و او از آن اعراض کرده، مسلما ما از مجرمان انتقام خواهیم گرفت.»

۲ - برخورداری از امکانات مادی



برخوردارى از امكانات مادّى و معنوى، علّت انتقام منافقان از مؤمنان:
«يَحْلِفُونَ بِاللّهِ مَا قَالُواْ وَلَقَدْ قَالُواْ كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَكَفَرُواْ بَعْدَ إِسْلاَمِهِمْ وَهَمُّواْ بِمَا لَمْ يَنَالُواْ وَمَا نَقَمُواْ إِلاَّ أَنْ أَغْنَاهُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ مِن فَضْلِهِ ...؛به خدا سوگند ياد مى‌كنند كه در غياب پيامبر، سخنان كفر آميز نگفته‌اند؛ در حالى كه به يقين سخنان كفرآميز گفته‌اند؛ و پس از اسلام آوردنشان، كافر شده‌اند؛ و تصميم به امرى خطرناك گرفتند، كه به آن نرسيدند. آنها فقط از اين ايراد مى‌گيرند كه خداوند و پيامبرش، آنان را به فضل و كَرَم خود، بى‌نياز ساختند....»

۳ - تقلید کورکورانه



پیروی كوركورانه از آبا و اجداد و تکذیب انبياى الهى سبب انتقام:
«وَكَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُّقْتَدُونَ • فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛و اين گونه در هيچ شهر و ديارى پيش از تو، انذاركننده‌اى نفرستاديم مگر اين‌كه ثروتمندان مست و مغرور آن گفتند: ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و به آثار آنان اقتدا مى‌كنيم. به همين جهت آنان را مجازات كرديم؛ بنگر پايان كار تكذيب‌كنندگان چگونه بود!»

۴ - تکذیب آیات خدا



تکذیب آيات الهى سبب انتقام:
«فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلَى أَجَلٍ هُم بَالِغُوهُ إِذَا هُمْ يَنكُثُونَ •فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا ...؛امّا هنگامى كه بلا را، پس از مهلت معيّنى كه به آن مى‌رسيدند، از آنها برمى‌داشتيم، پيمان خويش را مى‌شكستند. سرانجام از آنها انتقام گرفتيم، و آنان را در دريا غرق كرديم؛ زيرا آيات ما را تكذيب كردند....»

۵ - جرم



جرم و گناه اقوام پيشين، سبب انتقام‌گيرى خدا از آنان:
۱. «فَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ مُخْلِفَ وَعْدِهِ رُسُلَهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ • وَتَرَى الْمُجْرِمِينَ يَوْمَئِذٍ مُّقَرَّنِينَ فِي الأَصْفَادِ؛پس هرگز گمان مبر كه خدا از وعده‌اى كه به پيامبرانش داده، تخلّف كند. چرا كه خداوند توانا و مجازات كننده است. و در آن روز، مجرمان را با هم در غل و زنجير مى‌بينى»
۲. «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاؤُوهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَانتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا ...؛و پيش از تو پيامبرانى را به سوى قومشان فرستاديم؛ آنها با دلايل روشن به سراغ قوم خود رفتند، ولى هنگامى كه اندرزها سودى نداد مجرمان را مجازات كرديم؛ (و مؤمنان را يارى نموديم)....»

۶ - خشم خدا



به خشم آوردن خداوند از سوى فرعون و فرعونیان، سبب انتقام‌گيرى خدا از آنان:
«وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَا قَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ ... • فَلَمَّا آسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ؛فرعون در ميان قوم خود ندا داد و گفت: اى قوم من! آيا حكومت مصر از آن من نيست، ... امّا هنگامى كه ما رابه خشم آوردند، آنان را مجازات كرده و همه را غرق كرديم.»

۷ - صید مکرر در احرام



تكرار صید در حال احرام، سبب كيفر و انتقام الهى:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْتُلُواْ الصَّيْدَ وَأَنتُمْ حُرُمٌ ... عَفَا اللّهُ عَمَّا سَلَف وَمَنْ عَادَ فَيَنتَقِمُ اللّهُ مِنْهُ وَاللّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ؛اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! در حال احرام، شكار نكنيد؛ ... خداوند گذشته را عفو كرده است. و هر كس تكرار كند، خدا او را مجازات مى‌كند؛ و خداوند، توانا و داراى مجازات است.»

۸ - ظلم



بيدادگرى اصحاب ایکه (قوم شعيب)، سبب انتقام خدا از آنان:
«وَإِن كَانَ أَصْحَابُ الأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ • فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ ...؛ اصحاب ايكه (قوم شعيب، صاحبان سرزمين‌هاى پر درخت‌) به يقين قوم ستمكارى بودند. ما آنان را مجازات كرديم....»

۹ - عهدشکنی



انتقام‌گيرى خدا از فرعونيان، در پى پیمان‌شکنی آنان:
۱. «فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلَى أَجَلٍ هُم بَالِغُوهُ إِذَا هُمْ يَنكُثُونَ • فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا ...؛امّا هنگامى كه بلا را، پس از مهلت معيّنى كه به آن مى‌رسيدند، از آنها برمى‌داشتيم، پيمان خويش را مى‌شكستند. سرانجام از آنها انتقام گرفتيم، و آنان را در دريا غرق كرديم؛ زيرا آيات ما را تكذيب كردند....»
۲. «فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِذَا هُمْ يَنكُثُونَ • ... انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ؛اما موقعی که عذاب را از آنها بر طرف می‌ساختیم پیمان خود را می‌شکستند! ... از آنها انتقام گرفتیم و همه را غرق کردیم.»

۱۰ - غفلت از آیات خدا



غفلت فرعونيان از آيات الهى، از عوامل انتقام خدا از آنان:
«فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَكَانُواْ عَنْهَا غَافِلِينَ؛سرانجام از آنها انتقام گرفتيم، و آنان را در دريا غرق كرديم؛ زيرا آيات ما را تكذيب كردند، و از آن غافل بودند.»
حرف «باء» در «بانهم کذبوا» سببیه است و استفاده می‌شود که تکذیب آیات و بی اعتنایی به آن‌ها، سبب انتقام الهی بوده است.

۱۱ - فسق



فسق از موجبات انتقام الهى:
«وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ ... • فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ • فَلَمَّا آسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ أَجْمَعِينَ؛فرعون در ميان قوم خود ندا داد و گفت: اى قوم من! ... فرعون قوم خود را سبك شمرد (و فريب داد)، در نتيجه از او اطاعت كردند؛ به يقين آنان قومى فاسق بودند. امّا هنگامى كه ما رابه خشم آوردند، آنان را مجازات كرده و همه را غرق كرديم.»

۱۲ - کفر



کفر و حق‌ناپذيرى، از عوامل انتقام الهى:
«وَكَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُّقْتَدُونَ • قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُكُم بِأَهْدَى مِمَّا وَجَدتُّمْ عَلَيْهِ آبَاءكُمْ قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَافِرُونَ • فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛و اين گونه در هيچ شهر و ديارى پيش از تو، انذاركننده‌اى نفرستاديم مگر اين‌كه ثروتمندان مست و مغرور آن گفتند: ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و به آثار آنان اقتدا مى‌كنيم. پيامبرشان گفت: آيا اگر من براى شما آيينى هدايت‌بخش‌تر از آنچه پدرانتان را بر آن يافتيد آورده باشم (بازهم انكار مى‌كنيد)؟! گفتند: (آرى،) ما به آنچه شما به آن فرستاده شده‌ايد كافريم. به همين جهت آنان را مجازات كرديم؛ بنگر پايان كار تكذيب‌كنندگان چگونه بود!»

۱۲.۱ - کفر به انبیاء


انكار آموزه‌هاى انبیاء، از عوامل انتقام:
«وَكَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُّقْتَدُونَ • قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُكُم بِأَهْدَى مِمَّا وَجَدتُّمْ عَلَيْهِ آبَاءكُمْ قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَافِرُونَ • فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛و اين گونه در هيچ شهر و ديارى پيش از تو، انذاركننده‌اى نفرستاديم مگر اين‌كه ثروتمندان مست و مغرور آن گفتند: ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و به آثار آنان اقتدا مى‌كنيم. پيامبرشان گفت: آيا اگر من براى شما آيينى هدايت‌بخش‌تر از آنچه پدرانتان را بر آن يافتيد آورده باشم (بازهم انكار مى‌كنيد)؟! گفتند: « (آرى،) ما به آنچه شما به آن فرستاده شده‌ايد كافريم. به همين جهت آنان را مجازات كرديم؛ بنگر پايان كار تكذيب‌كنندگان چگونه بود!»

۱۲.۲ - کفر به آیات الهی


کفر به آیات الهی سبب انتقام از کافران:
«... إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِآيَاتِ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَاللّهُ عَزِيزٌ ذُو انتِقَامٍ؛... كسانى كه به آيات خدا كافر شدند، كيفر شديدى دارند؛ و خداوند بر كيفر آنها توانا و داراى مجازات است.»

۱۳ - لواط



هم‌جنس‌بازى قوم لوط، سبب انتقام خدا از آنان:
«قَالُواْ إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُّجْرِمِينَ • إِلاَّ آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ • فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ ...؛گفتند: ما به سوى قومى گنهكار فرستاده شده‌ايم (تا آنها را هلاك كنيم)؛ مگر خاندان لوط، كه همگى آنها را نجات خواهيم داد. ما آنان را مجازات كرديم....»

۱۴ - پانویس


 
۱. سجده/سوره۳۲، آیه۲۲.    
۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۳۹۷.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۱۶۱.    
۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۴، ص۱۵۹.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص ۳۵۹.    
۶. توبه/سوره۹، آیه۷۴.    
۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۹، ص۴۵۸.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۸، ص۴۵.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۸۹.    
۱۰. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۳۶۰.    
۱۱. زخرف/سوره۴۳، آیه۲۳.    
۱۲. زخرف/سوره۴۳، آیه۲۵.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص ۳۸- ۳۹.    
۱۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۱۳۸.    
۱۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۳۸۸.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص۷۵.    
۱۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۳۵.    
۱۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۳۶.    
۱۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۸، ص ۲۹۲.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۶، ص۳۲۷.    
۲۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۸، ص۲۹۲.    
۲۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۲۳۰.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۴۴.    
۲۴. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۷.    
۲۵. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۹.    
۲۶. روم/سوره۳۰، آیه۴۷.    
۲۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص ۲۹۹.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۶، ص۴۶۷.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص۶۹.    
۳۰. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج ۴، ص۱۳۶.    
۳۱. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۱.    
۳۲. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۵.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص ۸۶- ۸۷.    
۳۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص ۴۰۰.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۸۴.    
۳۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۱۶۴.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۸۵.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۸۸.    
۳۹. مائده/سوره۵، آیه۹۵.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۴۲۱.    
۴۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۸۹.    
۴۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۶، ص۲۰۵.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۵، ص ۸۵.    
۴۴. حجر/سوره۱۵، آیه۷۸.    
۴۵. حجر/سوره۱۵، آیه۷۹.    
۴۶. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۱۱۹.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۱۲۷.    
۴۸. الدر المنثور، سیوطی، ج۵، ص۹۱- ۹۲.    
۴۹. هود/سوره۱۱، آیه۸۴.    
۵۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۰، ص۵۴۰.    
۵۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص ۲۷۲.    
۵۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۶، ص ۲۴۹.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص ۱۲۰- ۱۲۱.    
۵۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۳۵.    
۵۵. اعراف/سوره۷، آیه۱۳۶.    
۵۶. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۰.    
۵۷. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۵.    
۵۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۳۶.    
۵۹. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۱.    
۶۰. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۴.    
۶۱. زخرف/سوره۴۳، آیه۵۵.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص ۸۶- ۸۷.    
۶۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص ۴۰۰.    
۶۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص۸۴.    
۶۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۱۶۴.    
۶۶. زخرف/سوره۴۳، آیه۲۳ - ۲۵.    
۶۷. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۱۰۵.    
۶۸. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۵۷۸.    
۶۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۱۳۸.    
۷۰. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۳۸۸.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص۷۵.    
۷۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۱، ص ۳۸- ۳۹.    
۷۳. زخرف/سوره۴۳، آیه۲۳ - ۲۵.    
۷۴. آل عمران/سوره۳، آیه۴.    
۷۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۲۴۰- ۲۴۱.    
۷۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۳، ص۶.    
۷۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۳۱۶.    
۷۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص۲۳۶.    
۷۹. حجر/سوره۱۵، آیه۵۸.    
۸۰. حجر/سوره۱۵، آیه۵۹.    
۸۱. حجر/سوره۱۵، آیه۷۹.    
۸۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص ۲۷۲.    
۸۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص ۱۲۰- ۱۲۱.    
۸۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۲۶۸.    
۸۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص ۱۰۲.    


۱۵ - منبع


مرکز فرهنگ ومعارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۱۱۴، برگرفته از مقاله «عوامل انتقام».    


رده‌های این صفحه : انتقام | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.